“მიზანი ამართლებს საშუალებებს” – ბოროტებასთან კომპრომისისა და თანაარსებობის ფორმულა

“მიზანი ამართლებს საშუალებებს”
ბოროტებასთან კომპრომისისა და თანაარსებობის ფორმულა

ყველსათვის მეტნაკლებად ცნობილია ფორმულა “მიზანი ამართლებს საშუალებებს”, რომელიც მეცნიერ ნიკოლო მაკიაველის ეკუთვნის. ეს სიტყვები შეიძლება სხვადასხვაგვარად იქნას განმარტებული და აღქმული; იგი ოდითგანვე გახლდათ დებატებისა და განსჯის საგანი და, ჩემი აზრით, მომავალშიც ვერ მიიღწევა კონსენსუსი ამ ფორმულის განმარტებასთან დაკავშირებით.
თუ გადავხედავთ ისტორიას, ნათლად დავინახავთ, რომ ხდებოდა აურაცხელი ბოროტება და უსამართლობა, “კეთილი” (ვიღაცებისთვის კეთილი) მიზნის მისაღწვად. დღესდღეობით პოლიტიკოსები თუ სხვა საქმის მაკეთებლები სხვადსხვა “მაქინაციებით” უსწორდებიან მეტოქეებს საკუთარი მიზნების მისაღწევად, მაგრამ შეიძლება ვიღაცის მიზანი მხოლოდ მისთვის და მასთან დაახლოებული რამდენიმე ადამიანისთვის იყოს “კარგი” და “კეთილი”, ამავდროულად კი სხვისთვის შესაძლოა, დამღუპველი და ამორალუღი აღმოჩნდეს. შეიძლება ეს ფორმულა ნიკოლო მაკიაველის სხვაგვარად ესმოდა: ნამდვილად “კეთილი” მიზნის მისაღწევად ყველანაირი დასაშვები საშუალებაა მისაღები, მაგრამ ფორმულაში – “მიზანი ამართლებს საშუალებებს” მავანმა ერთდროულად შეიძლება, იგულისხმოს დასაშვებიცა და დაუშვებელიც, თუმცა აქვე უნდა დაკონკრეტდეს, ვინ ადგენს, რა არის კეთილი და რა არის მისაღები საშუალება. ამაზე ვრცლად შეგვიძლია კამათი და საბოლოოდ მაინც ვერ მივაღწევთ საერთო აზრამდე. ჩემი აზრით, მსგავსი გადაწყვეტილება საზოგადოებამ უნდა მიიღოს, საზოგადოების ქცევა და კულტურა უნდა განსაზღვრავდეს კარგსა და ცუდს, მისაღებსა და მიუღებელს, თუმცა ასეთ საზოგადოებას მოეთხოვება განათლება და შინაგანი კულტურა, ზომიერი აქტიურობა და შეთანხმებულობა, ინდიფერენტული და ჩამოყალიბების პროცესში მყოფი ხალხის მასა, რომელსაც საზოგადოებას ვერ უწოდებ, ნაკლებად სავარაუდოა, რომ მოახერხებს მსგავსი კრიტერიუმების შემუშავებას.
ვფიქრობ, “კეთილი” მიზნისათვის გამოყენებული ყველანაირი საშუალება დასაშვებია – ასეთი ფორმულირება ისევე ცბიერი და თავგზაამბნევია, როგრც “თეთრი” შური, “კეთილი” ტყუილი და სხვ. მე თუ მკითხავ, და წესით ყველა ასეც უნდა ფიქრობდეს, შური შურია და ტყუილი _ ტყუილი, გაანჩნია, ვის როგორ ესმის ამის შინაარსი და ვინ როგორ იყენებს მათ. შეიძლება, ჩემი რომელიმე ტყული, საჩემოდ გამოყენებული, ჩემთვის “კარგია”, მაგრამ გასათვალისწინებელია, რომ სხვისთვის ის შეიძლება, შემზარავი და ავისმომტანი აღმოჩნდეს. ტყუილი რის ტყუილია თუ რაღაც მართალი არ შეცვალა, თუ სიმართლეს არ ააცდნია ვინმე, მაშ როგორ შეიძლება მსგავსი რამ იყოს “კეთილი”?
ჩემთვის განსაკუთრებით ყურადსაღები მაგალითები აღმოვაჩნე ისტორიაში, რომელიც ინახავს ფაქტებს, სადაც მიზნის მისაღწევად მოწინააღმრდეგეები მოუკლავთ, დაუტყვევებიათ, თვალები დაუთხრიათ…
ყველასათვის ნათელი მაგალითია ჩილეს ყოფილი პრეზიდენტი ავგუსტო პინოჩეტი. მმართველობაში მოვიდა 1973 წელს სამხედრო გადატრიალებით, რომლის დროსაც გადაყენებულ იქნა დემოკრატიულად არჩეული პრეზიდენტი სალვადორო ალიენდე, და განაგებდა ქვეყანას, როგორც რესპუბლიკის პრეზიდენტი 1974-1990 წლებში. თითქმის ყველა ოფიციალური წყარო ამტკიცებს, რომ მისი რეჟიმის განმავლობაში გატარებულმა რეპრესიებმა ათასობით ადამიანის სიცოცხლე შეიწირა, ოპოზიციის უამრავი წარმომადგენელი იქნა ნაწამები ანდაც უბრალოდ უზგოუკვლოდ “გაქრნენ”. თუმცა ამ შემზარავი საქმიანობის პარალელურად ჩილეს ეკონომიკა ზევით მიიწევდა და დღეს ჩილე სამხრეთ ამერიკაში მოწინავე ქვეყანაა, ხოლო მსოფლიოს მასშტაბით ბიზნესის გარემოს მიხედვით იგი საუკეთესო 30 ქვეყანაში შედის. მაშ ასე, კეთილი მიზანი მიღწეულია, თუმცა რა საშუელებებით? არის კი უამრავი ადამიანის მოკვდინებსი გასამართლებელი საბუთი ეკონომიკური აღმასვლა? საზოგადოების მოქმედება ამ დროს თვალის დახუჭვა იყო და წაყრუება იყო. მხოლოდ მაშინ, როდესაც პინოჩეტი მოხუცდა და რეპრესიები შერბილდა, ხალხმა გამოთქვა პროტესტი და სიკვდილის ბოლომდე ჩილეს ყოფილი პრეზიდენტი ინვალიდის სავარძელს მიჯაჭვული მსჯავრდებულის პოზიციიდან პასუხობდა სასამართლოში დასმულ შეკითხვებს.
არც ჩვენი ისტორიაა მოკლებული მსგავს მაგალითებს. რატომ გახდა თამარი მეფე და რატომ ვერ გახდა იგივე დემნა ბატონიშვილი, ტახტის სრულუფლებიანი მემკვიდრე? დემნას თვალები დასთხარეს და დაასაჭურისეს გიორგი III-ის მეფობის დროს, რასაც გადაჰყვა კიდეც და თამარი გახდა ხელმწიფე. გიორგი III-ს მიზანი ჰქონდა საკუთარი ასული გაემეფებინა, მაგრამ როგორი საშუალებით? ეს ხომ ბოროტებაა? ამ შემთხვევაში მიზანი ამართლებს საშუალებებს? გიორგი III-ს თანამედროვენი ალბათ აღაშფოთა ამ ფაქტმა, თუმცა ისტრიას არ(ან ვერ!!!) შემოუნახავს ამის ფაქტები. თამარი რომ გამეფდა და მიზანი მიიღწა, ყველა წავიდა კომპრომისზე და შეეგუენ ამ ფაქტს, თითქოს ასეც უნდა ყოფილიყო, მოგვიანებით კი თამარი წმინდანად შერაცხეს, ხოლო მისდროინდელ მმართველობას საქართველოს ისტორიაში “ოქროს ხანად” მოიხსენიებენ. თუმცა ამ ოქროს ხანას დემნა ბატონიშილის გვამი დაედო საფუძვლად.
დღეს საქართველოში არსებული პოლიტიკური სიტუაცია ნუგეშის საბაბს არ იძლევა. დღევანელი “საზოგადოება” ამ ტერმინის ვერცერთ კრიტერიუმს ვერ აკმაყოფილებს და, რაც ყველაზე საშიშია, არც ერთიანი არაა, არც განათლებული (ყოველშემთხვევაში პოლიტიკურად მაინც) და არც პოლიტიკური კულტურა არსებობს ჩვენში. განსაკუთრებით შესაშფოთებელი სიტუაციაა ოპოზიციურად განწყობილ ხალხში. მიზნის მისაღწევად როგორც ჩანს ოპოზიციის ლიდერებსა და მათ მოხრეებს ყველანაირი საშუაება მიაჩნიად დასაშვებად. აი ფრთიანი გამონათქვამებიც: “გზების გადაკეტვით თუ შეწუხდებით, შეწუხდით!” ; “მორალური წნეხი უნდა მოვახდინოთ ხელისუფლების მხარდამჭერებზე”;  “თბილისი მკვდარ ქალაქად უნდა გადავაქციოთ!”; “კარგია რომ დაგვარბიონ.” /გიორგი გაჩეჩილაძე/ ; აქაც ჩანს, რომ რაღაც გარკვეული მიზნის მისაღწევად უშვებენ მსგავს საშუალებებს. ამ შემთხვევაში გასარკვევია, არის კი ეს მიზანი ყველსათვის მისაღები? თანხმდება ამაზე საზოგადოება? პასუხი ცალსახად ნათელია!! არა !!
მსგავსი, არცთუ სახარბიელო შინაარსის, განცხადებები გამოთქვა ბატონმა გუბაზ სანიკიძემაც: “ხალხი ამათი დამწვარი გვამებით ირბენს ქუჩებში”; “ყველას სიები გვაქვს და მიშა რომ წავა, თქვენზე ნადირობა წავა”; აშკარად ჩანს, რომ მათ ვინც ახლა პოზიციის მხარდამჭერია, რეპრესიებით ემუქრებიან. ნუთუ ასეთი მიზნისთვის ღირს თვალის დახუჭვა გარკვეულ ქმედებებზე?
5 იანვრის საპრეზიდენტო არჩევნებში პრეზიდენტობის ერთ-ერთი კანდიდატის, ლევან გაჩეჩილაძის განცხადებებიც ყურადსაღებია: “ყუბანეიშვილს სადაც შევხვდები, იქ ავაწნავ სილას”; “მცირე სისხლისღვრა შეიძლება მოხდეს”; მაშინ, როდესაც ოპოზიციის ზემოაღნინული ლიდერი აქციებზე გამოდის და უხვად ადანაშაულებს ხელისუფლებას ძალადობრივი პოლიტკის გატარებაში და თვითონ ვიღაცას სილის გაწვნით ემუქრება და საკუთარ თავში უშვებს იმ აზრს, რომ სისხლისღვრაა შესაძლებელი და ამაზე შეგნებულად მიდის, დასაფიქრებელია ამ დროს საზოგადოების პოზიცია. მაშინ, როდესაც საზოგადოება უნდა აღდგეს და დაგმოს მსგავსი ფაქტი, არ მისცეს საშუალება მოვლენების მსგავს განვითარებას, საზოგადოების ოპოზიციურად განწყობილ ნაწილში ამის სრულიად საპირისპირო რეაქცის ვხედავთ. გიორგი გაჩეჩილაძის გადაცემაში “საკანი” მაყურებლები (უმეტესწილად ოპოზიციის მხარდამჭერები) რეკავენ და აფიქსირებენ საკუთარ აზრებს, ასე მაგალითად: მამაკაცი რეკავს და ეუბნება წამყვანს: “ნუ გეშინია დაგვარბევენ, აბა რას იზამენ, და მერე ნახოს მიშამ ხალხის რისხვა”; ანდაც ქალბატონი რეკავს და ამბობს: “ჩემი პატარა ანუკა სახლში დარბის და შენსავით გაიძახის ხოლმე: “სისხლი გინდათ?”; არ ვიცი, თქვენ მკითხველო როგორ ფიქრობთ, მაგრამ ჩემთვის პირადად ახალგაზრდა სტუდენტისათვის, რომელიც რევოლუციის თაობისა და განათლების რეფორმის სტუდენტობის ნაწილი ვარ, ეს ამაზრზენია. მიუღებელია ის, რომ პატარა ბავშვმა სახლში დასაღვრელ სისხლზე ისაუბროს და ამის შესახებ მშობელი დედა აღფრთოვანებული საუბრობდეს! არ შეიძლება, ბრბომ, რომელიც საკუთარ თავს “საზოგადოებას” უწოდებს, ამაზე დახუჭოს თვალი ან თავისი ინდიფერენტუობითა და, ხშირ შემთხვევაში წაქეზებით, ხელი შეუწყოს მსგავს გამოხტომებს!!
მაშინ როდესაც ოპოზიციის ლიდერი სალომე ზურაბიშვილი ფიქრობს, რომ “დიალოგი ეშმაკის ენაა”, იმ ქვეყანაში სადაც გადაცემა “საკანაში” 9 წლის ბავშვი რეკავს და წამყვანს  ეუბნება: “შენგან უფრო მეტს ვისწავლი, ვიდრე სკოლაში”-ო, ანდა ისევ იმავე გადაცემაში როდესაც გესმის ქართველი რიგითი მამაკაცის სიტყვები: “შენთანა ვართ გია! ილია ხარ და გაგვიძეხი, გია!”, ამის შემდეგ რაიმე პრეტენზია ჰქონდეს იმისა, რომ ჩვენს ქვეყანაში ჯანსაღი საზოგადოება არსებობს.
ჩემი აზრით, ფორმულა “მიზანი ამართლებს საშუალებებს” ვრცელი განხილვის საგანი უნდა გახდეს. ვფიქრობ, ის, რაც ადრეულ წარსულში მოხდა ან თუნდაც დღეს ხდება, დასაგმობია და ხალხი ერთხელ და სამუდამოდ უნდა მიხვდეს, რომ ბოროტებასთან შეგუებითა და კომპრომისით, რაც არ უნდა კარგი საქმე გააკეთო, საძირკველი მაინც ბოროტი და ბინძური იქნება.